Kisielewski Jan August, pseud. Olch August (1876–1918), dramatopisarz. Ur. 8 II w Rzeszowie, syn Augusta, zubożałego ziemianina, nauczyciela tańca, i Józefy z Szałajków, nauczycielki. Jednym z jego braci był Zygmunt, przyszły literat, który w autobiograficznej powieści „Poranek” (1927) odtworzył wspólne dzieciństwo (Jan August występuje tam jako Sławek). Do gimnazjum uczęszczał K. w Rzeszowie, a potem w Tarnowie, skąd w r. 1894 jako uczeń klasy szóstej został wydalony za wygłoszenie patriotycznego odczytu z okazji setnej rocznicy powstania kościuszkowskiego. W t. r. zmarła matka K-ego. Za odziedziczony po niej niewielki spadek wyjechał do Wiednia i przebywał tam przez rok. Silny wpływ wywarło na nim wiedeńskie życie literackie i teatralne. Po wyczerpaniu się pieniędzy K. powrócił do Krakowa. Zarabiał na życie pracą kopisty w kancelarii adwokackiej, poza tym uczęszczał jako wolny słuchacz na UJ. Należał wówczas do «Zjednoczenia», radykalnej organizacji akademickiej, związanej z ruchem socjalistycznym.
W czerwcu 1897 r. K. nadesłał do Warszawy na konkurs dramatyczny „Kuriera Warszawskiego” rękopisy swoich dwóch pierwszych dramatów: Pariasa oraz dylogii W sieci. Na konkursie tym, rozstrzygniętym 5 XII 1898 r., W sieci uzyskało jedno z wyróżnień. Prapremiera tej sztuki, która odbyła się w Krakowie 31 I 1899 r., w reżyserii Tadeusza Pawlikowskiego, ze znakomitą Wandą Siemaszkową w roli «szalonej Julki», stała się głośnym wydarzeniem teatralnym. W t. r. W sieci ukazało się w druku (Kr. 1899, objętość 603 strony). Ponadto 23 III 1899 r. następny dramat K-ego, Karykatury, zdobył trzecią nagrodę na Konkursie im. Paderewskiego (prapremiera w Krakowie 8 IV 1899). Zarówno W sieci, jak i Karykatury zostały w ciągu kilku najbliższych lat wystawione we wszystkich ważniejszych polskich teatrach, wszędzie zdobywając ogromne powodzenie. Uznano je powszechnie za objawienie się wielkiego talentu dramatopisarskiego. Jednak już następny dramat K-ego, Sonata (prapremiera w Krakowie 28 X 1899), był zapowiedzią zbliżającego się kryzysu. Praca nad rozpoczętym w r. 1903 dramatem Komedia miłości i cnoty nie wyszła poza ciekawie się zapowiadający akt pierwszy (opublikowany pośmiertnie w „Maskach” 1918 z. 32–6).
W końcu 1899 r. wystąpiły u K-ego pierwsze objawy manii prześladowczej, która – wraz z chorobliwą manią wielkości – miała w niedługim czasie doprowadzić do całkowitego zakłócenia jego równowagi umysłowej. W l. 1899–1903 K. parokrotnie przebywał w Paryżu, gdzie bezskutecznie zabiegał o wystawienie W sieci i Karykatur we francuskich teatrach (podobnie, jak nieco później w berlińskich). W r. 1901 poślubił w Paryżu Julię Krzymuską. Korzystając ze zdobytego w Polsce rozgłosu, K. przystąpił do sporządzenia zbiorowego wydania wszystkich swych ukończonych dramatów (poza debiutanckim Pariasem, nigdy nie drukowanym ani nie wystawionym w teatrze). Ukazały się one w l. 1902–3, wraz z esejem O teatrze japońskim (napisanym pod wpływem występów w Paryżu teatru japońskiego ze słynną aktorką Sada Yacco), nakładem Tow. Wydawniczego we Lwowie. Seria ta przyniosła w pięciu tomikach pierwsze książkowe wydanie Karykatur i pierwodruk Sonaty. Natomiast wydaną już uprzednio dylogię W sieci K. rozbił obecnie na dwie samodzielne sztuki, zatytułowane W sieci i Ostatnie spotkanie, i opublikował je w dwóch odrębnych woluminach. Tekst obydwóch części dylogii, wydatnie skrócony i przystosowany dzięki temu do wymagań jednowieczorowych spektakli, został określony jako «wydanie sceniczne» – i rzeczywiście począwszy od r. 1903 W sieci było grywane w teatrach wyłącznie według tego właśnie wydania.
W r. 1905 K. był inicjatorem artystycznego kabaretu w Krakowie w kawiarni Michalika – «Zielony Balonik» – i był jego pierwszym konferansjerem (przemówienie inauguracyjne 7 X). W r. n. przeniósł się do Warszawy i rozwinął działalność polityczną, nawiązując współpracę z obozem Narodowej Demokracji. Z kolei wyjechał do Lwowa, gdzie przez kilka miesięcy był recenzentem teatralnym „Słowa Polskiego”. Z tym okresem jego działalności wiąże się wydanie dwóch tomów studiów i recenzji literacko-teatralnych: Panmusaion (Lw. 1906) i Życie dramatu (Lw. 1907). Współpraca ze „Słowem Polskim” została zerwana na skutek nadmiernej, wyraźnie psychopatycznej drażliwości K-ego. Po powrocie do Warszawy współpracował z „Gońcem Porannym i Wieczornym”. Na początku 1910 r. nastąpił gwałtowny rozwój choroby umysłowej K-ego. Przez ostatnie lata życia pisarz przebywał przeważnie w klinikach i sanatoriach. Pozostawał na utrzymaniu żony, która zajmowała się pracą pedagogiczną. Zmarł 29 I 1918 r. w Szpitalu Św. Jana Bożego w Warszawie. Pozostawił córkę Różę, zamężną Zawadzką.
K. pozostał w naszej literaturze jako autor swoich dwóch najlepszych dramatów, W sieci i Karykatur. Pisarza pasjonowały w nich, w sposób znamienny dla ówczesnej epoki, problemy sztuki i artysty, przy czym stosunek do tych problemów uległ w obydwóch dramatach znamiennej ewolucji. W sieci sytuacja była całkowicie jednoznaczna. Podstawowym założeniem konstrukcyjnym tego dramatu był podział społeczeństwa ludzkiego na apoteozowanych artystów i godnych jedynie pogardy «filistrów». W części drugiej dylogii W sieci sytuacja pozornie pozostawała bez zmian, dychotomiczny podział na artystów i «filistrów» nadal obowiązywał. Jednak autorowi nie bardzo się tutaj udało narzucenie czytelnikowi własnej interpretacji przedstawionych w utworze wydarzeń, w wyniku czego ich obiektywna wymowa zmierzała w kierunku pewnej rehabilitacji «filistrów» i równocześnie pewnej degradacji artystów. Radykalnej zmianie sytuacja uległa dopiero w Karykaturach. Z przeciwstawienia artysta-«filister» nie pozostało tu już ani śladu. Oceniający tytuł Karykatury obejmował nie tylko mieszkańców saloniku mieszczańskiego, ale również i środowisko studencko-artystycznej cyganerii. Struktura artystyczna W sieci i Karykatur stanowiła charakterystyczny dla literatury okresu Młodej Polski przykład połączenia elementów naturalistycznych i modernistycznych. Obydwa najlepsze dramaty K-ego, pomimo wielu błędów technicznych wynikających z braku doświadczenia pisarskiego u młodego autora, odznaczają się wielkim wyczuciem sceny i bogactwem świetnych ról. Toteż należą do dziś niewątpliwie do najbardziej żywotnej części młodopolskiej dramaturgii.
Rysunek Wyspiańskiego z r. 1899 (reprod.: „Życie” 1899 nr 19–20); Portrety Edvarda Loevy z r. 1901 i Ignacego Protaszewicza z r. 1903 (reprod.: „Wiad. Liter.” 1938 nr 19); Rysunek Vlastimila Hofmana z r. 1913 (reprod.: „Maski” 1918 z. 32); – Korbut (mszp. nowego wyd. w IBL PAN); – Chmielowski P., Dramat polski doby najnowszej, Lw. 1902 s. 100–10; Czachowski K., Krzyk życia sprzed lat trzydziestu, „Świat” 1933 nr 21; Dębicki Z., Portrety. S. 2., W. 1928 s. 99–113; Dobrowolski H., Frančić M., Konarski S., Postępowe tradycje młodzieży akademickiej w Krakowie, Kr. 1962; Grzymała-Siedlecki A., J. A. K., „Warszawianka” 1925 nr 101 i n.; Helsztyński S., J. A. K. i S. Przybyszewski w 1901 r., „Ruch Liter.” 1937 nr 6; tenże, Portret Jana Augusta po latach czterdziestu, „Wiad. Liter.” 1938 nr 5 (fot.); tenże, W sieci, „Wiad. Liter.” 1938 nr 19 (fot.); Jakubowski J. Z., Narodziny dramaturga, „Kur. Liter.-Nauk.” 1934 nr 51; tenże, Postaci w dramatach J. A. K-ego, „Prace Polon.” 1939 s. 191–205; tenże, Wstęp do nowego wydania W sieci i Karykatur, W. 1956; Kisielewska J., Dokumenty, „Wiad. Liter.” 1930 nr 15; Kisielewski Z., Poranek, W. 1927 passim; Makuszyński K., Tragiczna postać sztuki polskiej, „Kur. Warsz.” 1935 nr 69; Płomieński J., Dzieje dramatycznej twórczości J. A. K-ego, P. 1922; Schröder A., J. A. K., „Gaz. Lwow.” 1918 nr 47; Taborski R., Trzech dramatopisarzy modernistycznych, W. 1965 s. 68–101; – Lorentowicz J., Połamane skrzydła. Spojrzenie wstecz, Kr. 1957 s. 86–94; Przybyszewski S., Moi współcześni. Wśród obcych, W. 1930 s. 133–40.
Roman Taborski